Đền Đươi tọa lạc tại xã Thống Nhất, huyện Gia Lộc, là nơi thờ phụng Nguyên phi Thái hậu Ỷ Lan từ thời nhà Lý. Được xây dựng và trang trí tinh tế, đây là một trong những “danh lam cổ tự” quý giá trên đất Hải Dương.
Khám phá Đền Đươi – Di tích lịch sử tôn vinh Nguyên phi Ỷ Lan ở Hải Dương
Đền Đươi, được biết đến với tên gọi “Quỳnh Hoa từ”, theo truyền thuyết được xây dựng từ thời nhà Lý khi Hoàng thái hậu Ỷ Lan còn sống. Các khai quật khảo cổ năm 1991 đã khẳng định di tích này bắt nguồn từ thời Lý và được công nhận là di tích lịch sử quốc gia.
Nguyên phi Thái hậu Ỷ Lan (7/3/1044 – 25/7/1117), tên thật Lê Thị Yến hay Lê Khiết, là mẹ ruột của hoàng đế Lý Nhân Tông. Trong chuyến thị sát đất nước, Hoàng Thái Hậu đã ghé thuyền vào đền Đươi và bị cuốn hút bởi cảnh đẹp nơi đây, quyết định xây dựng đền, chùa để kỷ niệm và tôn vinh công ơn.
Từ thời Lý đến ngày nay, đền Đươi vẫn là địa điểm tâm linh được người dân và du khách thường xuyên thăm viếng, đặc biệt vào các dịp lễ hội. Các triều đại sau này đều coi trọng đền Đươi, là nơi tôn thờ và truyền đạt tâm huyết của Nguyên phi Ỷ Lan.
Ngôi đền được bố trí theo hình chữ “Quốc” và đã được tu sửa vào cuối thế kỷ XVII. Hậu cung đặt tượng thờ Nguyên phi Ỷ Lan trong tư thế ngồi, cao 60 cm, với nét mặt phúc hậu. Đền giữ lại 4 bộ kiệu, 1 long đình, 4 ngai thờ, 1 bộ bát bửu, 2 câu đối, 1 bát hương đồng, và 2 nghê đá từ thế kỷ XVII. Nơi đây cũng là nơi phát hiện một số gạch hoa thời Lý khi khai quật khảo cổ học.
Toà tiền tế của đền Đươi có 3 gian, dài 17 m, rộng 8,1m, kiến trúc hình chữ “Nhất”, với 4 vì kèo chính và 2 dãy cột quân của 2 gian, hệ thống cột thấp và các bức chạm tinh xảo. Mỗi vì kèo chính đều có bảy tiền, bảy hậu, cột quân, xà nách, các con thuận một khoảng, hai khoảng, ba khoảng. Các câu đầu trụ, các con vành, đấu nóc đều được chế tác chắc chắn, mang tính nghệ thuật cao.
Vượt qua khoảng sân hẹp, toà trung từ dài 17 m, rộng 5,1 m, với 4 vì kèo kiểu con chồng đấu sen, tạo thành 5 gian rộng. Chi tiết chế tác gỗ ở đây có độ lớn trung bình, kỹ thuật chế tác chủ yếu là bào trơn, đóng bén. Móng và tường xây bằng gạch chỉ chắc chắn, mái lợp ngói mũi.
Nối liền gian thứ nhất và gian thứ 5 là 2 dãy giải vũ, mỗi dãy dài 6,4 m, rộng 1,65 m, kiến trúc của 2 dãy giải vũ khá đơn giản là kèo cầu chúa báng, cột thấp, mái lợp ngói mũi, hai dãy giải vũ nối hai toà nhà tạo thành không gian khép kín.
Toà hậu cung của đền Đươi có 3 gian với kiến trúc 2 vì kèo kiểu chồng rường. Kỹ thuật chế tác gỗ là bào trơn, đóng bén, không có chạm khắc hoa. Móng, tường xây bằng gạch chỉ, mái lợp ngói mũi. Trong khuôn viên đền có một ngôi chùa nhỏ đã được khôi phục lại sau khi bị phá huỷ trong chiến tranh.
Nhằm tưởng nhớ Nguyên phi Ỷ Lan, hàng năm vào ngày 12 tháng 2 âm lịch (ngày sinh) và 25/7 (ngày mất), nhân dân tổ chức lễ hội để nhắc nhớ công lao, sự nghiệp của Vương mẫu. Trong lễ hội, tượng của bà được đưa lên kiệu rước đi quanh xã để mọi người chiêm ngưỡng.
Lễ hội đền Đươi được tổ chức với các nghi lễ truyền thống như lễ cáo yết, lễ rước, lễ khai hội, và lễ tế. Đồng thời, lễ hội còn kết hợp với các hoạt động giải trí như cờ biển, bóng đá mini, và văn nghệ. Sự kiện hàng năm mang ý nghĩa quan trọng trong việc củng cố đoàn kết cộng đồng, xây dựng nền văn hóa độc đáo, và đóng góp tích cực vào sự phát triển bền vững của địa phương.
Theo Mytour.com